Iğdır’da kayısı (yerel söyleyişle “Kays’ı”) yetiştiriciliği, bölgenin iklimsel avantajları ve verimli toprakları sayesinde önemli bir tarımsal faaliyettir. Iğdır Ovası’nın mikroklima özelliği, özellikle kayısı gibi sıcaklık isteyen meyvelerin yetişmesine olanak tanımaktadır. Türkiye’nin doğusunda yer almasına rağmen, Iğdır’da kışlar ılıman geçtiği için kayısı üretimi oldukça verimli olur.
Iğdır ilinde yoğun şekilde yetiştiriciliği yapılan başlıca Kays’ı çeşitleri; Şalağ, Ordubat ve Teberze’dir. Bugün itibarıyla il genelinde yaklaşık 300 bin Kays’ı ağacı bulunmakta ve yılda 40 bin ton civarında kayısı hasadı yapılmaktadır.
Özellikle “Iğdır Şalak Kaysısı” olarak bilinen tür, iri, oval ve hafif yassı yapısıyla dikkat çeker. Kabuk rengi açık sarıdır; güneş gören yerlerinde ise hafifçe pembemsi bir renk oluşur. Bu kayısı türü, şekil olarak eliptiktir ve simetrik bir yapıya sahiptir. Çekirdeği ise uzun, şeritli ve tatlı olduğundan kuruyemiş olarak da tüketilebilmektedir.
Erkenci bir çeşit olan Şalak Kaysısı, Haziran ayının son haftasında olgunlaşmaya başlar. Büyük şehir pazarlarında oldukça rağbet gören bu kayısı, Iğdır’a has bir marka değeri taşır ve fiyatı da genellikle diğer kayısı çeşitlerinin üzerindedir.
Türkiye genelinde kayısı üretiminde Iğdır, %4,7’lik payla 5. sırada yer almaktadır. Üretim en çok Iğdır Merkez, Aralık ve Karakoyunlu ilçelerinde yoğunlaşmıştır. Iğdır Ovası’nın sulama imkânları ve alüvyal toprakları, kayısı için son derece uygun bir zemin sunar. Yarı kurak karasal iklimin hüküm sürdüğü bölgede, mikroklima etkisiyle kışlar yumuşak geçmekte ve don riski düşüktür. Ova rakımı ortalama 850–900 metre civarındadır.
Iğdır Kayısısının Ayırt Edici Özellikleri
Iğdır kayısısı; iri, sulu ve tatlıdır. Kabuk rengi genellikle turuncu, üzeri ise hafif kızarmış olur. Ağızda lifsiz bir yapı bırakır. Hem taze tüketim hem de kurutmalık için uygundur. A, C ve E vitaminleri bakımından zengindir. Lif ve antioksidan içeriğiyle sağlıklı bir meyvedir. Özellikle beta-karoten bakımından oldukça değerlidir.
Üretim ve Sorunlar
Kayısı fidanlarının dikimi genellikle sonbaharda yapılır. İlk meyve, dikimden yaklaşık 3–4 yıl sonra alınır. Hasat dönemi, Haziran sonu ile Temmuz başı arasındadır. Son yıllarda bazı üreticiler, daha erken olgunlaşan çeşitleri de denemeye başlamıştır.
Bununla birlikte, bazı sorunlar da üretimi etkilemektedir. Özellikle nadiren de olsa yaşanan ilkbahar donları, çiçeklenme döneminde zarara yol açabilir. Bir diğer sorun ise pazar erişimi ve markalaşmadır. Iğdır kayısısı, henüz Malatya kayısısı kadar tanınmış değildir. Ulaşım ve pazarlama ağlarının yetersizliği, çiftçileri çoğu zaman aracılara bağımlı hâle getirmektedir.
Geleceğe Dair Umutlar
Yine de geleceğe dair umut verici gelişmeler vardır. Iğdır kayısısı için coğrafi işaret başvuruları yapılmakta, tanıtım çalışmaları sürmektedir. Özellikle Azerbaycan ve İran gibi komşu ülkelere ihracat potansiyeli yüksektir. Ayrıca organik tarım ve iyi tarım uygulamaları sayesinde kalite ve verim artırılabilir.
Baharın ve Bolluğun Simgesi
Iğdır’da kayısı sadece bir tarım ürünü değil, aynı zamanda bir bahar ve bolluk simgesidir. Hasat zamanı köylerde imece usulüyle yapılan toplama işleri, adeta bir şenlik havasında geçer. Kayısıdan yapılan reçel, pestil ve kurutulmuş ürünler, hem yerel tüketimde hem de hediyelik olarak değerlidir.
Kayısı, Iğdır’ın doğasında sadece bir meyve değil, kültürel bir mirastır. Bu mirası korumak ve dünya pazarlarında hak ettiği yere taşımak, hem çiftçinin hem de yerel yöneticilerin sorumluluğundadır.
Yorumlar
Kalan Karakter: