Iğdır’ın Yer Altı Kaynakları: Tuz ve Ponza Taşının Tarihî ve Ekonomik Önemi

Yer altı kaynakları bakımından zengin sayılmayan Iğdır ili, yine de bölgenin sosyo-ekonomik hayatında önemli rol oynayan iki temel madene sahiptir: Tuzluca kaya tuzu yatakları ve ponza taşı. Bu iki kaynak, hem tarihî geçmişleri hem de günümüzdeki kullanım alanlarıyla dikkate değerdir.

Öncelikle Tuzluca ilçesinde bulunan kaya tuzu yatakları, yaklaşık 800 milyon tonluk rezervi ve %98 oranındaki NaCl saflığıyla yalnızca bölge için değil, tüm Anadolu için kıymetli bir yer altı zenginliğidir. Nitekim bu yatakların tarihi Urartu dönemine kadar uzanmakta olup, halkın yüzyıllardır tuzu sofra gıdası ve hayvan yemi olarak kullandığı bilinmektedir. Osmanlı döneminde de Tuzluca tuzu, çevre vilayetlere gönderilen önemli bir ticaret malı olmuştur. Günümüzde Tuzluca Tuz Fabrikası, aylık 100–120 ton tuz üretim kapasitesine sahip olup, bölgenin ekonomik hayatına katkı sunmaktadır. Ayrıca tuz mağaralarının yalnızca üretim değil, sağlık ve turizm amaçlı kullanımı da dikkat çekicidir. Astım ve bronşit gibi solunum rahatsızlıklarına iyi geldiği kabul edilen mağaralar, speleoterapi merkezleri olarak değerlendirilmektedir. Böylece Tuzluca tuz mağaraları, hem endüstriyel üretim hem de sağlık turizmi açısından önem kazanmıştır.

Diğer bir yer altı kaynağı ise ponza taşıdır. Aralık ilçesi ile Suveren Köyü arasında rastlanan bu volkanik kökenli taş, gözenekli ve süngerimsi yapısı sayesinde suyun yüzeyinde dahi durabilmektedir. Tarihsel süreçte hamamlarda kese taşı olarak kullanılan ponza, günümüzde çok daha geniş bir kullanım alanına sahiptir. İnşaat sektöründe hafif beton ve yalıtım malzemesi yapımında, tarımda toprağın havalandırılması ve su tutma kapasitesinin artırılmasında, tekstil ve deri sanayisinde taşlama ve temizleme işlemlerinde; ayrıca filtreleme ve kozmetik ürünlerinde yardımcı madde olarak değerlendirilmektedir.

Sonuç olarak, Iğdır ili yer altı kaynakları bakımından sınırlı olsa da sahip olduğu kaya tuzu ve ponza taşı, hem tarihî kökleri hem de günümüzdeki işlevleriyle önemli bir ekonomik ve kültürel mirası temsil etmektedir. Bu madenlerin bilinçli ve sürdürülebilir şekilde değerlendirilmesi, Iğdır’ın kalkınmasına katkı sağlayacak en önemli faktörlerden biridir.