Ahıska, Güneybatı Kafkasya’da, Gürcistan sınırları içinde; Türkiye’nin kuzeydoğusunda, Ermenistan’ın ise kuzeybatısında yer alan bir bölgenin merkezindeki önemli bir vilayettir. Ahıska, Gürcistan sınırlarındaki Mesheti (Meshetya) bölgesinde bulunur. Uzun yıllar Osmanlı hâkimiyetinde kalan bu kadim Türk yurdu, 1829 Edirne Anlaşması gereği savaş tazminatı olarak Ruslara bırakılmıştır.
Ahıska Türklerinin hikâyesi, tarihin acımasız yüzüyle defalarca sınanmış, yürek burkan bir dramdır. Felek, bu güzel insanları vatanlarından, yuvalarından, evlerinden ve ocaklarından koparmış; onları diyar diyar sürgün ve tehcire maruz bırakmıştır.
1944 Sürgünü: Tarihin Kara Lekesi
Sovyet yönetimi, “sınır güvenliği tehlikeye giriyor” gerekçesiyle 14 Kasım 1944 tarihinde Ahıska Türklerine yönelik insanlık dışı bir sürgün emri verdi. Stalin’in talimatıyla on binlerce Ahıskalı, tren vagonlarına doldurularak kışın ortasında, açlık ve sefalet içinde Sovyet coğrafyasının uzak bölgelerine gönderildi.
Bu sürgün:
• İki hafta süren ölümcül bir yolculuktu.
• Binlerce insan açlık, hastalık ve soğuktan hayatını kaybetti.
• Ölenler trenlerden aşağı atılarak kurda kuşa yem edildi.
• Ahıska’daki evleri ise yağmalandı; geri dönen olmadı.
Ahıska Türkleriyle birlikte bölgede yaşayan Karapapak Türkleri de aynı kaderi paylaştı.
Bu trajedi, Türk dünyasının hafızasında asla silinmeyecek bir yara olarak durmaktadır.
Benzer Bir Acı: Kırım Tatar Sürgünü
Aynı dönemde bir başka Türk topluluğu olan Kırım Tatarları da benzer bir kaderi yaşamıştır. 18–20 Mayıs 1944 tarihlerinde Stalin adına hareket eden NKVD Başkanı Lavrenti Beriya tarafından organize edilen sürgünde, en az 191.044 Kırım Tatarı ölüm yolculuğuna gönderilmiş; bir milletin hafızası ve kültürü yok edilmeye çalışılmıştır.
1989 Fergana Olayları: İkinci Büyük Dram
Orta Asya’nın çeşitli cumhuriyetlerine yerleştirilen Ahıska Türkleri, sürgünün izlerini silmeye çalışırken ikinci büyük travma 4 Haziran 1989’da Özbekistan’ın Fergana Vadisi’nde yaşandı.
• Üç yüzden fazla Ahıska Türkü öldürüldü.
• Yüzlercesi yaralandı; köyleri, mahalleleri ateşe verildi.
• İşyerleri, evleri tahrip edildi; kadınlara, çocuklara yönelik vahşi saldırılar gerçekleşti.
• Kırk beş yıl dostça yaşayan iki halk arasında bir anda uçurum açıldı.
• Ahıskalılara “Ülkeyi terk edeceksiniz” denilerek ültimatom verildi.
Bu olayların ardında Sovyet istihbaratı KGB’nin büyük bir provokasyon rolü olduğu uzun yıllar tartışıldı. Nitekim Ahıska Türkleri, askeri uçaklarla Rusya’nın Kursk, Belgorod, Tula ve Smolensk bölgelerine taşındı. Böylece ikinci kez vatanlarından koparıldılar.
Fergana olayları, Ahıskalıları yeniden yollara düşürmüş; Ukrayna, Rusya, Türkiye ve ABD gibi ülkelere büyük göç dalgaları başlamıştır.
Bugün: Dağılmış Bir Halkın Bitmeyen Umudu
Bugün 9 farklı ülkede yaklaşık 500 bin Ahıska Türkü yaşamaktadır. Yaşadıkları acılar, kimliklerine sahip çıkmalarını engellememiş; aksine milli bilinçlerini güçlendirmiştir. Kültürel miraslarını yeni nesillere aktarma konusunda örnek bir direnç göstermişlerdir.
Türkiye’de Ahıskalılar özellikle Bursa, İzmir, Antalya, Erzincan, İstanbul, Iğdır, Kars ve Ardahan gibi illerde yoğun olarak hayatlarını sürdürmektedir.
Iğdır’a Yerleştirme ve Uyum Süreci
Türkiye Cumhuriyeti devleti, kardeş halkın çığlıklarını duymuş ve bir kısmını Türkiye’ye davet etmiştir. 1993 yılında 150 aile, devlet tarafından Iğdır’da yaptırılan konutlara yerleştirilmiştir. Birçoğu kamu kurum ve kuruluşlarında istihdam edilmiştir.
Iğdır halkı bu kardeşlerini bağrına basmış, uyum süreci son derece sağlıklı ilerlemiştir.
Ancak zaman içinde artan nüfus, geçim sıkıntısı ve ekonomik nedenlerle Ahıskalıların büyük bir bölümü Bursa ve Antalya’ya göç etmiş, bugün Iğdır’da kalan aile sayısı oldukça azalmıştır.
Son Söz
Ahıska Türkleri; çalışkan, tutumlu, inançlarına bağlı, dürüst ve onurlu kimlikleriyle tanınan; Türkiye’yi gerçek anlamda vatan bilen asil bir Türk topluluğudur. Tarihin türlü acılarına maruz kalmış olsalar da umutlarını, emeklerini ve kültürlerini koruyarak yeni yurtlarında onurlu bir yaşam sürdürmeye devam etmektedirler.
Yorumlar
Kalan Karakter: