Araştırmacı yazar Rufat Gürel yazdı… Batı Azerbaycan İrevan Hanlığı Gök Mescit.
Gök Mescit, Erivan'daki en eski ve en önemli İslamî yapılar arasında yer alır. Detaylı bilgi vermek gerekirse, mescidin tarihsel gelişimi, mimarisi, kültürel önemi ve restorasyon çalışmaları hakkında daha kapsamlı bilgiler sunulabilir:
Tarihsel Gelişim
Kuruluş ve İlk Yıllar :
- Gök Mescit, 1760-1765 yılları arasında İrevan Hanı Hüseyin Ali Han tarafından inşa edilmiştir. Bu dönemde, bölge İrevan Hanlığı'nın kontrolü altındaydı ve İslamî yapıların inşası, hanlığın kültürel ve dini yaşamının bir parçasıydı.
Osmanlı ve Safevi Etkileri :
- Mescit, Osmanlı ve Safevi İmparatorlukları arasındaki siyasi ve kültürel etkileşimlerin bir ürünü olarak değerlendirilebilir. Mescidin inşasında kullanılan mimari ve dekoratif unsurlar, her iki imparatorluğun da sanat ve kültüründen izler taşımaktadır.
Mimari Özellikler
Genel Plan ve Yapı :
- Gök Mescit, dört eyvanlı avlu planına sahiptir. Bu plan tipi, geleneksel İran İslam mimarisinde sıkça görülür.
- Ana ibadet alanı, büyük bir kubbe ile örtülüdür. Kubbede ve mescidin diğer bölümlerinde kullanılan mavi çiniler, yapıya adını vermiştir.
Dekorasyon ve Süslemeler :
- Mescidin iç ve dış yüzeylerinde mavi ve turkuaz çiniler kullanılmıştır. Bu çiniler, geometrik desenler ve bitkisel motiflerle süslenmiştir.
- İç mekandaki hat sanatı örnekleri, Kuran ayetleri ve hadislerle bezenmiştir.
Diğer Yapılar :
- Mescidin avlusunda, öğrenci odaları ve medrese bulunmaktadır. Bu odalar, İslam eğitimi ve dini ilimlerin öğretildiği mekanlar olarak kullanılmıştır.
- Mescidin minaresi, şerefesiyle birlikte dikkat çekici bir yapıya sahiptir. Minare, mescidin genel mimari uyumunu tamamlar.
Sosyal ve Kültürel Önemi
İbadet ve Eğitim :
- Gök Mescit, İrevan Hanlığı döneminde hem ibadet hem de eğitim amaçlı kullanılmıştır. Mescit, bölgedeki Müslüman nüfus için önemli bir dini merkez olmuştur.
- Medrese bölümü, İslamî ilimlerin öğretildiği bir eğitim kurumu olarak işlev görmüştür.
Toplumsal Etkileşim :
- Mescit, toplumsal etkileşimlerin ve kültürel alışverişin merkezi olmuştur. Dini bayramlar, cuma namazları ve diğer önemli günlerde halkın bir araya geldiği bir mekan olarak önemli bir rol oynamıştır.
Sovyet Dönemi ve Sonrası
Sovyet Dönemi Kullanımı :
- Sovyetler Birliği'nin kurulmasından sonra, Gök Mescit ibadete kapatılmış ve farklı amaçlarla kullanılmıştır. Bir dönem tarım müzesi olarak işlev görmüştür.
- Sovyet döneminde dini yapılar üzerindeki baskılar nedeniyle, mescidin orijinal işlevi ve dini kimliği büyük ölçüde değişmiştir.
Restorasyon Çalışmaları :
- 1991 yılında Ermenistan'ın bağımsızlığını kazanmasının ardından, Gök Mescit'in restorasyonu ve korunması için çalışmalar başlamıştır.
- İran hükümetinin finansal ve teknik desteğiyle gerçekleştirilen restorasyon çalışmaları, mescidin orijinal mimarisine sadık kalınarak yapılmıştır. Bu çalışmalar, mescidin tarihî ve kültürel değerinin korunmasını sağlamıştır. Gök Mescit kullanımı İran devletine bırakılmıştır.
Günümüzde Gök Mescit
Kültürel Miras :
- Gök Mescit, Ermenistan'ın kültürel ve tarihî mirasının önemli bir parçası olarak kabul edilmektedir. Mescit, Ermenistan'daki Müslüman topluluğun geçmişini ve kültürel mirasını temsil eder.
- Yapı, Erivan'da tarihî ve turistik bir cazibe merkezi olarak ziyaretçilerini ağırlamaktadır.
Modern Kullanım :
- Restorasyonun ardından, mescit ibadet ve eğitim faaliyetleri için yeniden kullanılmaya başlanmıştır. Aynı zamanda kültürel etkinliklere ve sergilere de ev sahipliği yapmaktadır.
- Mescidin kapıları, hem yerel halk hem de turistler için açıktır ve yapı, Erivan'ın tarihî dokusunu keşfetmek isteyenler için önemli bir durak olmuştur.
Gök Mescit'in tarihî, mimarî ve kültürel önemi, Ermenistan'daki İslamî mirasın korunması ve gelecek nesillere aktarılması açısından büyük önem taşımaktadır. Mescit, hem yerel halk hem de uluslararası toplum için değerli bir kültürel ve tarihî varlık olarak kabul edilmektedir.
Yorumlar
Kalan Karakter: