Iğdır’da yedi aşama şeklinde kutlanan Nevruz bayramı aşamalarından birisi de “Ölüler bayramıdır”, asırlar boyu yaşatılan bu gelenek, her yıl İlahır (son) Çarşamba’dan sonra yani Nevruz Bayramı’na (21 Mart) en yakın Salı günleri aksakallar tarafından “Ölüler Bayramı” olarak belirlenir.Ölüler Bayramı’na girmeden birkaç gün önce yöre halkı, tüm mezarlıklarda bulunan mezarları onarır, bayram günü dikilmek üzere yeni fidanların yerlerini hazırlar ve mezarlıkların genel çevre temizliği de önceden yapılmış olur.Yörede ağır (son) Çarşamba’dan bir hafta önce yapılan bir törendir, yöre halkı belirlenen günde topluca mezarlıklar kapısında buluşurlar, aksakallar ve din alimlerinin öncülüğünde özellikle yakın zamanda köy halkından vefat eden kişilerin (kara bayramı olanlar) isimleri yad edilir ve daha sonra mezarlıkta yatan tüm ölüler için duaların okunmasıyla birlikte herkes topluca mezarlıklara girer ve etkinlik başlamış olur.Mezarlığa giren herkes ailece önce kendi yakınlarının mezarının etrafında toplanırlar, burada aileler tarafından mezarlar üzerine yeni çiçekler ekilir, tozlanan mezar taşları yıkanır, dualar okunur ve evlerde hazırlanan helva, govut tatlısı, semeni tatlısı, şekerleme ve Yedi Levin payı gibi yiyecekler halka dağıtılmak üzere mezar üstlerine bırakılır.Bu gelenek Iğdır’ın Aralık ilçesinde biraz daha farklıdır, mezarlık girişine sofra şeklinde büyük bir sofra bezi serilir mezarlığa gelen herkes yanlarında getirdikleri meyve ve çerezleri bu sofraya bırakır daha sonra bu sofradaki tüm meyve ve çerezler yaşlılar tarafından harmanlanarak mezarlığa gelenlere pay edilir.Aileler kendi yakınlarının bulunduğu mezarlar da gerekli temizlikleri yapıp dualar okuduktan sonra yöre halkınca Gor (mezar) komşusu olarak tabir edilen diğer komşu mezarları da ziyaret etmeye başlarlar. Ölüler bayramının en dikkat çekici özelliklerinden birisi olan bu gelenekte kendi ölen yakınlarına dualar okuyan kimselerin daha sonra ailece diğer komşu mezarlarla birlikte kimsesiz olan mezarları da ziyaret etmesi ve hatta küsülü olduğu kişiler var ise onların da yakınlarının mezarlarına giderek dualar okumasıdır.Ölüler bayramında, ölen kimsenin adına evlerde yeşertilen Semeniler den de mezarlar üzerine bırakılması, kuşlar için yem ve su bırakılması, güler yüzlü olmaya dikkat edilmesi, ölen kimsenin söylediği güzel sözlerin veya şiirlerin hatırlanarak yakınları tarafından mezarı başında tekrar edilmesi yapılan en önemli ritüellerdendir. Bayram öncesi yapılan ölüler bayramı ziyaretinde mezarlıkta güler yüzlü olma düşüncesi insanın aynadaki yansımasını da hatırlatmaktadır, yöre halkı gülümsemeyle bezenmiş bir yüzün evrene gönderdiği güzelliklerle birlikte mezarlıkta yatanlarında ruhlarını şad edeceğine inanmaktadırlar.“Buradaki amaç; Yöre halkı büyük bir bayram şenliğine girecektir, bayram öncesi mezarda yatan yakınlarını da yad etmek, ruhlarını okşamak ve orada da bir bayram havası estirmek isterler. Yöresel inanışa göre tüm aile fertleri aynı gün ölen yakınlarının mezarı etrafında buluşursa onların da ruhlarının şad edileceğine inanırlar. Bu tür uygulamalar, vefat eden kişinin hatırasını yaşatmak, ona olan saygıyı göstermek ve ruhunu memnun etmek ve aynı zamanda yaşayan aile fertleri arasında da dayanışmayı artırmak amacıyla yapılmaktadır. Bu inanç, tıpkı orta Asya da olduğu gibi Iğdır’ dada yaygın olarak yaşatılan Nevruz geleneğinin bir parçasıdır.Nevruz kutlamalarında önemli bir yeri olan bu gelenek, eski Türklerdeki yuğ törenlerinin günümüze yansıyan bir parçası ve bu geleneğin bir devamı niteliğindedir. Yöre halkı tüm ölülerin ruhlarının bugün de geçici olarak azat olduğuna, bu özel günde herkes ölmüş yakınlarının ruhlarının yaşadıkları evlerin bacasına geldiğine inanırlar bu nedenle o gün evlerde güzel sohbetlerle birlikte Allah kelamından bahsedilir, onların ruhlarına dualar okunur ve güzel yemekler yaparak konu komşuya, yoksul ve yetimlere pay ederek ölmüş yakınlarına ihsanlarda bulunmuş olurlar. Böylece evin bacasından ev halkını seyreden ölülerin ruhlarının da evden elleri boş dönmediğine ailedeki şirin muhabbetle birlikte dua ve ihsanlarla geri döndüklerine inanırlar.- GARA BAYRAM (Yastan Çıkarma): Nevruz bayramına girmeden önce yakınlarını kaybeden ailelerin ilk Nevruz bayramı Iğdır’da “Kara bayram” olarak adlandırılmaktadır. Ölüler bayramının içinde yer alan bu gelenek sadece aynı yıl içinde yakınlarını kaybeden aileleri kapsamaktadır.Yöre halkı büyük bir bayrama girme hazırlığı içerisindedir fakat aynı yıl içerisinde herhangi bir yakınını kaybeden ailelerin evlerinde bir hüzün vardır bu nedenle onların da moral seviyelerini yükseltilmesi için acısı olan ailelerin evleri topluca tek tek ziyaret edilir, acıları paylaşılarak küçültülmeye çalışılır.Yakınlarını kaybeden aileler ise Kara bayramı münasebetiyle evlerde yemekler hazırlayarak ihsanlar dağıtırlar. Yapılan yemeklerde genellikle ölen kişinin sevdiği yemekler tercih edilirken masa üzerine kişiye ait resim konulur ve mecliste o kişinin yaptığı güzel işler ve güzel sözlerden bahsedilir. kaynak Kadim Miras Nevruz KitabındanHABER MERKEZİ
