Erzurum Kongresi'nin 106. yıl dönümü, Türkiye Dil ve Edebiyat Derneği (TDED) Erzurum Şubesi'nde düzenlenen özel bir programla kutlandı. Programda, Milli Mücadele'nin ve Erzurum Kongresi'nin mimarlarından Hoca Raif Efendi rahmetle ve minnetle anıldı.
TDED Erzurum Şube Başkanı Murat Ertaş'ın yönetimindeki programda, Atatürk Üniversitesi yayınlarından çıkan "Hoca Mehmet Raif Efendi" kitabı müzakere edildi. Bu müzakerede, Hoca Raif Efendi'nin şahsında Erzurum'un köklü şehir kimliği bir kez daha ön plana çıktı.
Hoca Raif Efendi: Erzurum'un Güvenilir Sesi ve Milli Mücadele'nin Öncüsü
İhlas Haber Ajansının haberine göre TDED Şube Başkanı Murat Ertaş, yaptığı konuşmada Hoca Raif Efendi'nin hayatına ve Milli Mücadele'deki kritik rolüne dikkat çekti. Osmanlı Mebusan Meclisi'nde iki dönem, Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde (TBMM) ise tam beş dönem milletvekilliği yapan Erzurum Merkez Kadısı Hoca Raif Efendi, Birinci Cihan Harbi ve Milli Mücadele dönemlerinde Doğu illerindeki halkın en güvendiği isim olarak biliniyor.
Müzakerede Hoca Raif Efendi'nin öne çıkan yönleri detaylandırıldı:
-
Milli Direnişin Örgütlenmesi: Mondros Mütarekesi'nin ardından Erzurum'da milli direnişin örgütlenmesinde öncülük etti. İstanbul merkezli Müdafaa-i Hukuk-i Milliye Cemiyeti'nin Erzurum şubesini, yani Şark Vilayetleri Müdafaa-i Hukuk-i Milliye Cemiyeti'ni kurarak, İtilaf devletlerinin Doğu illerini vatan toprağından kopararak Ermenistan yapma emellerine karşı halkın direncini artırdı. Aynı zamanda İstanbul hükümetinin ve basınının bilinçlenmesinde önemli hizmetler sundu.
-
Erzurum Kongreleri'nin Mimarı: 17 Haziran 1919'da düzenlenen Erzurum Vilayet Kongresi'nin reisliğini yaptı. 23 Temmuz'da başlayan büyük Erzurum Kongresi'nin ise açılış reisliğini ve 7 Ağustos'a kadar süren bazı oturumlarının başkanlığını üstlendi.
-
Mustafa Kemal Paşa'nın Kongre Reisliğine Getirilmesi: Erzurum Kongresi'nin bölgesel olmaktan çıkarılıp merkezi ve ulusal bir kongre hüviyetine bürünmesi, İstanbul basınının dikkatini çekmesi amacıyla kongre reisliğine Mustafa Kemal Paşa'nın getirilmesinde ısrarcı oldu ve bunu başardı.
-
Vatanın Bütünlüğü İçin Kararlı Duruş: Mustafa Kemal Paşa ve Kazım Karabekir ile birlikte "saltanat ve hilafetin korunması" ile "vatanın bölünmez bütünlüğü" konusunda hemfikir kaldı. Erzurum'dan kesinlikle göç edilmemesi gerektiği konusunda ısrarcı oldu ve bu konuda halkı bilgilendirdi.
-
Erzurum'da Örgütlenme Vurgusu: Erzurum ve bölgesinde derhal ilim, iktisat ve din örgütlenmesine gidilmesi hususunu öne çıkardı.
-
Sivas Kongresi'ndeki Mandacılık Karşıtı Mücadele: Heyet-i Temsiliye'ye seçilerek Sivas Kongresi'ne katıldı. Mandacılık konusunun gündeme gelmesi üzerine kongrede çok sert ve net bir konuşma yaparak mandacılık fikrindeki delegelerin etkisini azalttı.
-
Geçici Hükümet Fikri: Doğu Anadolu'nun doğusunun devlet tarafından terk ve ihmal edilmesi durumunda geçici de olsa Erzurum'da bir hükümetin kurulması fikrini Sivas Kongresi delegelerine kabul ettirdi.
-
Komünizm Karşıtı Duruş: Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti'nin "halkçılık" adı altında Sovyetlere yakınlaşmasından ve komünizme ılımlı yaklaşılmasından rahatsız olan Hoca Raif Efendi ve arkadaşları, cemiyetten istifa ederek Muhafaza-i Mukaddesat Cemiyeti'ni kurdu. Bunun üzerine Mustafa Kemal'den "Türkiye'nin başında bir Halife-i İslam olacak ve bir hükümdar sultan bulunacak" güvencesini aldı.
-
Cumhuriyet Dönemi Hizmetleri: Cumhuriyet döneminde ihmal edilen isimlerden biri olmasına rağmen, (Dinç soyadını aldıktan sonra) Erzurum ve Rize milletvekilliği yaptı. Özellikle Tortum Şelalesi'nden elektrik üretilmesi konusunu mecliste sıkça dile getirerek bu alanda da öncü oldu.
Hoca Raif Efendi'nin Mirası
1874 yılında doğan ve 1949 yılında vefat eden Hoca Raif Dinç'in kabri İstanbul Kanlıca Mezarlığı'nda bulunuyor. Milli Mücadele'ye ve Cumhuriyet'in ilk yıllarına önemli hizmetlerde bulunmuş bu değerli şahsiyetin mirası, düzenlenen bu anma programlarıyla bir kez daha gün yüzüne çıkarıldı.
Program sonunda TDED Erzurum Yönetim Kurulu Üyesi Birgül Akıncı, programa katılanlara hazırladığı aşureleri ikram etti. Bu anlamlı anma, Milli Mücadele ruhunun yaşatılması ve o dönemin kahramanlarının hatırlanması açısından büyük önem taşıyor.
Yorumlar
Kalan Karakter: