Avrupa'nın en büyük doğal yaşam parkı Ormanya'da kurulan Kuş Halkalama İstasyonu, göçmen kuşların daha önce bilinmeyen özelliklerini ortaya çıkarmaya devam ediyor. Yapılan titiz çalışmalar, bülbüllerin her yıl üreme dönemi için Afrika'dan Kocaeli'ye kadar yaklaşık 7 bin 500 kilometrelik zorlu bir göç rotasını takip ettiklerini gözler önüne serdi.
Kocaeli Büyükşehir Belediyesi'nin önemli bir doğa projesi olan Ormanya Doğal Yaşam Parkı içerisindeki Kuş Halkalama İstasyonu, 2023 yılından bu yana göçmen kuşların göç yollarını ve davranışlarını detaylı bir şekilde inceliyor. Bu çalışmalar sayesinde kuşların üreme ve göç süreçlerine dair önemli bilgiler elde edilirken, bölge ekosistemine yönelik değerli veriler de toplanıyor. Ormanya'nın çeşitli noktalarına kurulan halkalama istasyonları, veteriner hekimler, biyologlar ve lisanslı kuş halkalamacıları tarafından düzenli aralıklarla kontrol ediliyor. Türlerine özel olarak hazırlanan halkalarla kayıt altına alınan kuşların bilgileri uluslararası bir sisteme kaydediliyor. Böylece, bu kuşlar dünyanın farklı bölgelerindeki halkalama istasyonlarına denk geldiğinde, halka numaraları sayesinde hangi tarihte nerede halkalandıkları ve göç rotaları belirlenebiliyor. Bu çalışmalarla kuşların biyolojisi, ekolojisi, davranışları ve üreme verimlilikleri gibi pek çok önemli konu aydınlatılıyor.
Öğr. Gör. Dr. Ergün Bacak: "Çok İlginç Veriler Elde Etmeye Başladık"
İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Ormancılık Meslek ve Yüksek Okulu'ndan Öğr. Gör. Dr. Ergün Bacak, kuş halkalama çalışmaları hakkında bilgi verirken, "Kuş halkalama çalışmaları aslında bir kimliklendirme işlemidir çünkü biz aynı türleri birbirinden ayırt edemiyoruz. Bu nedenle kimliklendirme çalışması yapıyoruz. 2 senedir Kocaeli Büyükşehir Belediyesi'nin destekleriyle birlikte bu çalışmaları yapıyoruz ve çok ilginç veriler elde etmeye başladık. Bunlardan birisi de biraz önce salladığımız bülbüllerdi. Düzenli olarak her yıl Afrika'ya giden ve Afrika'dan geri gelen bülbülleri çalıştık. Bunların düzenli olarak Ormanya'ya geldiğini ve burada ürediğini fark ettik" dedi.
"Halkalama ile Kuşların Göç Rotalarını, Yaşam Sürelerini Öğreniyoruz"
Halkalama çalışmaları sayesinde elde edilen bilgileri paylaşan Dr. Bacak, "Halkalama ile kuşların göç rotalarını, yaşam sürelerini öğreniyoruz. Kuşlarda yaşam süresini öğrenebilmek çok zor olduğu için ancak halkalama çalışmalarıyla bunu tespit ediyoruz. Mesela dünyanın en yaşlı kuşunun, bir halkalama çalışması sayesinde tespit edildiğini biliyoruz. Wisdom isimli bir albatros 72 yaşında ve bu sene anne oldu. 72 yıl önce halka takılmıştı ve düzenli olarak takip ediliyor" diye konuştu.
Düzenli ve uzun süreli halkalama çalışmalarının daha doğru bilgiler sunduğunu vurgulayan Dr. Bacak, "Bu çalışmalarla koruma alanları, göç davranışları belirleniyor. Bülbüllerin ömrü boyunca dünyanın çevresini 3-4 kez döndüğünü öğrendik. Bir kıyı çamur çulluk türünün yılda 11 bin kilometre uçtuğunu, Kutup Sumrusu'nun ise yılda 40 bin kilometre göç ettiğini bu halkalama sayesinde biliyoruz. Türkiye'nin birçok ilinde düzenli yapılması çok kıymetli veriler sunar" ifadelerini kullandı.
"12 Ay Boyunca Her Ay Minimum 5 Gün Halkalama Çalışması Yapıyoruz"
Türkiye'deki halkalama sisteminin son 30-40 yıldır uygulandığını belirten Dr. Bacak, "Biz 2 yıldır Kocaeli'de, Türkiye'de hiç yapılmayan bir şey yaptık. 12 ay boyunca her ay minimum 5 gün halkalama çalışması yapıyoruz. Diğer halkalama çalışmalarının tamamı ilkbahar ve sonbahar göç dönemlerinde göç eden kuşlarla ilgili yapılıyor. Biz hem yerli türleri hem de göçmen türleri bir arada inceliyoruz ve bu da Türkiye'de bir ilk olarak karşımıza çıkıyor. Böyle düzenli olarak yapılan çalışmalar daha fazla veri sağlıyor. Yıl içerisinde kuşların nasıl yağlandığını, nasıl kaslandığını, nasıl kilo alıp nasıl zayıfladığını ya da nasıl yavru yetiştirdiğini incelemiş oluyoruz" şeklinde konuştu.
"Akdeniz'i Bir Gecede Geçiyorlar"
Halkalanan kuşların ağırlıklarının 4,5 gramdan başlayıp 700-800 grama kadar çıkabildiğini ifade eden Dr. Bacak, bu canlıların metabolizmalarının çok hızlı olduğunu söyledi. Dr. Bacak, halkaladıkları kuşların çoğunluğunun aktif kanat çırparak göç eden türler olduğunu belirterek, "Bu kuşlar Afrika'dan geliyorlar, Akdeniz'i bir gecede geçiyor. Karadeniz'i kanat çırparak geçiyorlar, etrafını dolaşmıyorlar. Bu nedenle de göç öncesi, göçmen türler vücut ağırlığının iki katını çıkarıyor. 6 gramlık bir kuş 11 gram oluyor. 12-13 gramlık bir kuş 25 grama kadar ağırlığını çıkarıyor. Neredeyse vücudunun tamamını yağlarla kaplıyor ki, beslenmeye uygun olmayan alanlarda da göçüne devam edebilsin. Bu kuşların pek çoğu gece göç ediyor. Burada ormanın içerisinde yaşayan türler ise pek yağ biriktirmeyi tercih etmiyorlar. Nasıl insan için fazla yağ biriktirmek zararlıysa aslında kuşların için de yağ biriktirmek zararlı. Sadece göçe hazırlık için yağ biriktiriyorlar" dedi.
Bülbüllere takip cihazı takılamadığını belirten Dr. Bacak, "Uydu vericisi takabilsek kaç ülke gezdiğini, hangi ülkelerden gittiğini öğrenebiliriz. Uydu vericisi takamadığımız için kaç ülke gezdiğini bilmiyoruz ama tahmin ediyoruz ki, burada yaşayan alt türün yaklaşık her yıl 3 bin 500 ile 4 bin kilometre güneye, Sahra Altı Afrika'ya indiğini biliyoruz" şeklinde konuştu.
"7 Bin 500 Kilometre Yol Kat Ediyorlar"
Bülbüllerin yılda gidiş-dönüş toplam 7 bin 500 kilometre yol kat ettiğini de ifade eden Öğr. Gör. Dr. Ergün Bacak, "Ormanya Doğal Yaşam Parkı'nda üreyen bülbüllerin yılda ortalama 3 bin 750 kilometre yaptığını düşünürsek, gidiş geliş bir yılda 7 bin 500 kilometre, 2 yılda 15 bin kilometre mesafe olur. Bizim halkaladığımız bülbüllerin en küçüğü 3 yaşında, yani 3 yılda 22 bin 500 kilometre yol yapmış oluyor. Dünyanın çevresinin 40 bin kilometre olduğunu düşünürseniz, sadece göç için uçtuğu mesafe dünyanın yarısından fazla. Eğer bir 3 yılda daha yaşarsa, sadece göç etmek için diğer üreme alanlarında, kışlama alanlarındaki uçmalarını saymıyorum, sadece göç için kullandığı minimum mesafe güney-kuzey istikametine doğrudan uçarsa, yaklaşık 5 yılda ortalama ekvatorun çevresine dolaşmış oluyor. 20-25 gram olan kuşların 2-3 yıl yaşadığını düşünüyoruz. Ama halkalama çalışmasıyla beraber ömürlerini tespit etmiş oluyoruz. 3,4 hatta 10 yıl sonra gelen bülbüller söz konusu. Hatta bir gün, İstanbul'da yaptığımız çalışmalarda 2020 yılında halkaladığımız bülbül gelmişti. 5 yıl sonra geldi ve 7 yaşındaydı" dedi.
Dr. Bacak, nisan 2023'te başlayan halkalama çalışmalarında şu ana kadar yaklaşık 80 türde ve 4 bine yakın kuş halkalandığını belirterek, "Dilerim uzun yıllar bu çalışmalar devam eder ve haklarında çok daha fazla bilgi sahibi oluruz" temennisinde bulundu.
İHA
