Iğdır’da Çile, Türk Dünyasında Nardugan: Biz Iğdır’da kışı takvimden öğrenmeyiz

Soğuk, Aras’tan eser; gece erkenden çöker. 21 Aralık geldi mi, büyükler “en uzun geceye girdik” der. Ama ardından mutlaka şunu eklerler: “Bundan sonra gün uzalar.” İşte o gece, bizim coğrafyada yalnızca bir tarih değildir. Adı vardır: Nardugan. Azerbaycan tarafında, Tebriz’de, Urmiye’de, Hoy’da ise daha çok Çile Gecesi diye bilinir. Ama anlam aynıdır: Karanlık geri çekilir, ışık yola çıkar. Iğdır’da bu gece sofralar erken kurulur. Büyükler anlatır, çocuklar dinler. Nar mutlaka masadadır. Çünkü nar berekettir, çoğalmaktır. Bir taneden yüzlercesi çıkar; tıpkı iyi niyet gibi. Bir de karpuz vardır bu gecenin. Kışın ortasında karpuz kesilir bizde. Dışarıda ayaz varken, içi yaz gibi kırmızı olan karpuz… “Çileyi kesmek” derler buna. Karpuz yiyenin kışın sertliğinden korunacağına inanılır. Aslında anlatılan şey basittir: Dayanırsan, bütün kalırsan, bahar gelir. Bizim oralarda gelenekler süslü değildir. Gösteriş yoktur ama hafıza çoktur. Çam ağacının yaprağını dökmemesi boşuna kutsal sayılmaz. Ayakta kalmayı öğretir insana. En sert rüzgârda bile kökünü bırakmamayı… Eskiler anlatırdı: Aydınlıkla karanlık mücadele eder. Aydınlığı temsil eden Ülgen, karanlığın simgesi Erlik karşısında bu geceden sonra güç kazanır. Yani söz şudur: Karanlık uzar ama ışık vazgeçmez. Belki de bu yüzden, bu coğrafyada insanlar en zor zamanlarda bile “geçer” demeyi bilir. Çünkü biliriz ki en uzun gece bile takvimde yalnızca bir gecedir. Nardugan’ı hatırlamak, bizim için eski bir bayramdan çok daha fazlasıdır. Bu topraklarda kalmanın, sabretmenin ve yeniden ayağa kalkmanın adıdır. Iğdır’dan bakan biri için mesaj nettir: Soğuk geçer. Gece uzundur ama gün mutlaka gelir. Nardugan kutlu olsun. Çilesi olan